Zwierzęta Andów

Buenos dias! Hola!

Dzisiaj chciałybyśmy opowiedzieć Wam znowu o zwierzętach Ameryki Południowej- zabierzemy Was w Andy- najdłuższe pasmo górskie na świecie- aby spotkać się tam z bardzo ciekawymi stworzeniami. Niektóre z nich na pewno znacie, lecz o kilku z nich wiadomo bardzo niewiele i nie są tak popularne, jak kondor, czy szynszyla… 

Na początek przyjrzyjmy się wizytówkom Andów- zwierzętom, które są jednymi z najbardziej rozpoznawalnych południowoamerykańskich ssaków…

 Pierwszym z nich jest lama- „bezgarbny wielbłąd”, który odegrał bardzo ważną rolę w kulturze i życiu Inków, którzy wykorzystywali je jako zwierzęta pociągowe (mówi się, że właśnie z powodu ich lekkiej budowy Inkowie nie wynaleźli koła- zwierzęta te są zbyt delikatne, by ciągnąć wóz, czy sanie). Z ich skór i wełny wyrabiali ubrania, a ich odchody służyły za opał. Były również hodowane jako zwierzęta ofiarne. Wizerunki tych zwierząt pojawiały się na ubraniach Inków oraz tworzyli one małe rzeźby przedstawiające lamy.

Zwierzęta te osiągają wielkość 119 cm w kłębie i ważą 250 kg. Są one przystosowane do życia na dużych wysokościach (hoduje się je na wysokości 2300-4000 m n.p.m.)- ich układ krwionośny i oddechowy ewoluował przez tysiące lat, kiedy pierwsi przodkowie tych zwierząt postawili swe racice na amerykańskiej ziemi (stało się to około 40 milionów lat temu).  Są stadne, mają silnie rozbudowane więzi grupowe. Wyróżnia się kilka ras lam: calana, catamarca,  ccara, caracas,  harness, lanuda, lauta, tapada, ulpan oraz miniaturowe.

Następnym zwierzęciem kojarzonym z Andami jest bezsprzecznie kondor wielki- ptak, który łączy w swej „postawie” brzydotę oblicza i majestat, wtedy, gdy szybuje nad szczytami swego królestwa. Pojawia się w tytule jednej z najbardziej znanych pieśni południowoamerykańskich- „El Condor Pasa”, która została rozsławiona przez duet Simon and Garfunkel.

Jest on jednym z największych ptaków świata- rozpiętość jego skrzydeł osiąga ponad trzy metry. Kondor to długowieczny ptak- żyje około czterdziestu lat.

Zamieszkuje wysokie, niezalesione partie gór, gnieżdżą się na półkach skalnych, gdzie samica składa jajo raz na około dwa lata.

Żywi się on głównie padliną.

Ostatnim andyjskim zwierzątkiem, które zdobyło sławę dzięki udomowieniu, jest szynszyla. Ten uroczy gryzoń zamieszkuje tereny do 4500 m n.p.m. Występują dwa jego gatunki: szynszyla krótkoogonowa i szynszyla mała.

Zwierzątka te mają około trzydziestu centymetrów długości, ważą do siedmiuset gramów.

Choć gęste futerko i kulisty kształt ciała składają się na wrażenie, że jest to niezbyt skoczne zwierzątko, w istocie potrafi ono skakać na wysokość jednego metra, a poruszając się, podobnie jak królik, potrafi sadzić susy dłuższe od nich samych!

Teraz przejdźmy do mniej znanych zwierząt…

Pierwszym, o którym opowiemy, jest ocelot andyjski. Ten tajemniczy kot występuje na wysokości około trzech tysięcy metrów nad poziomem morza na terenach skalistych, niemal zupełnie pozbawionych roślinności. Przypuszcza się, że żywi się szynszylami oraz wiskaczami. Podobny jest nieco do większego żbika. Ocelot andyjski to jeden z najsłabiej poznanych gatunków dzikich kotów. Jest on zagrożony wyginięciem ze względu na malejące populacje swego pożywienia- szynszyle i wiskacze stają się coraz rzadsze.

Kolejnym zwierzęciem, które występuje w Andach, jest skunksowiec andyjski, zwany także surillem andyjskim. Jak wskazuje jego nazwa, jest on krewnym skunksa. Stworzenie to zamieszkuje otwarte kaniony i stepy (na nizinach), a wypoczywa na skalistych zboczach. Osiąga wielkość porównywalną do zwyczajnego skunksa i podobnie jak on posiada gruczoł z cuchnącą cieczą, którą „częstuje” napastników. W zależności od pory roku jego dieta się zmienia: wiosną i latem poluje głównie na chrząszcze i pająki, wygrzebywane za pomocą długich pazurów, a zimą, gdy owadów nie ma, zjada również małe ssaki, młode ptaki, jaja, węże (jest dość odporny na jad grzechotników!) oraz owoce. 

Andy, jak każde porządne góry, muszą mieć swojego niedźwiedzia. Tę jakże odpowiedzialną rolę spełnia andoniedźwiedź okularowy, którego postać przybliżymy na koniec tej opowieści. Otóż niedźwiedź ten, nazywany również niedźwiedziem andyjskim, peruwiańskim lub okularowym nie jest zbyt duży- ma wysokość 80 cm w kłębie oraz długość ciała do 140 cm, a ich masa wynosi do 130 kg (samce).żółtymi obwódkami wokół oczu. Andoniedźwiedź żyje samotnie lub w niewielkich rodzinnych grupach.

Ich pożywieniem są owoce, pędy, liście i niewielkie zwierzęta, czasem poluje na jelenia.

Z wizytą w świecie zwierząt

Jaguar   

Trzeci co do wielkości dziki kot. Jak większość z nich, jaguary są samotnikami. Mimo, że z wyglądu są podobne do lampartów, ich zachowanie jest zupełnie inne. Od otwartych przestrzeni zdecydowanie bardziej wolą gęsty las. Podobnie jak tygrysy, jaguary lubią także pływać. Dzięki ogromnej sile nacisku szczęki (nawet w porównaniu do innych, większych od nich zwierząt), mogą przegryzać się przez płyty kostne gadów. Pozwoliło to także na rozwój dość nietypowej metody zabijania ofiar -  jaguary gryzą złapane zwierzę w czaszkę, miażdżąc ją.

Leniwiec Trójpalczasty

Leniwce są bardzo powolnymi zwierzętami. Oddychają jedynie raz na kilka minut. Poruszają się z prędkością ok. 7m/min. Mimo swojej powolności są dobrymi pływakami. U leniwców sierść rośnie od brzucha w kierunku grzbietu. Jest ona pokryta zielonymi glonami, które, wraz z ich powolnym trybem życia, utrudniają drapieżnikom wypatrzenie ich.

Wilk Grzywiasty

Największy przedstawiciel psowatych w Ameryce Południowej. Z wyglądu przypomina lisa. Wilki Grzywiaste nie tworzą stad, ale nie są też samotnikami- żyją w parach, na wspólnym terytorium. Chodzą one inochodem (podobnie jak np. wielbłądy) co oznacza, że podczas poruszania się podnoszą jednocześnie dwie prawe łapy, a następnie dwie lewe. Są to zwierzęta wszystkożerne. Niezbędnym składnikiem ich diety jest tzw. wilcze jabłko, bez którego chorują na nicieniowe zapalenie nerek.

Argentyna - drugie największe państwo Ameryki Południowej

Buenos dias! Hola! 
Argentyna to prawie największe państwo Ameryki Południowej. Na około 2 780 000km² tego kraju mieszka 41 800 000 osób. Aż 80% z nich to katolicy!
Nazwa kraju pochodzi od łacińskiego argentum (srebro), którym Indianie obdarowali rozbitków hiszpańskiego odkrywcy Juana Diaza de Solis.

Buenos Aires - stolica Argentyny
Jej właściwa nazwa to Ciudad de la Santissima Trinidad y Puerto de Buenos Aires, czyli dosłownie Miasto Przenajświętszej Trójcy i Port Pomyślnych Wiatrów. Ze względu na piękną architekturę i styl Buenos Aires jest nazywane południowoamerykańskim Paryżem.

Znajduje się tam jedna z najszerszych ulic na świecie - mająca około 200m szerokości Avenida 9 de Julio. Jej nazwa upamiętnia odzyskanie niepodległości od Hiszpanii 9 lipca 1816r.

El Obelisco 

Obelisk ma 67 metrów i jest główną wizytówką Buenos Aires. To pod nim odbywają się różnego rodzaju happeningi i wydarzenia artystyczne, tutaj również kibice świętują zwycięstwo swojej drużyny. 
Monument jest symbolem "Nocy ołówków" - nocy 16 września 1976 roku, w trakcie której porwano wielu uczniów szkół średnich La Platy. Był to jeden z przejawów represji argentyńskiej dyktatury.

Rzeźba Floralis Generica

Wielki kwiat znajdujący się na Plaza de Naciones Unidas (Plac Narodów Zjednoczonych) w stolicy Argentyny powstał w 2002r., a jego autorem jest architekt Eduardo Catalano. Rzeźba została zaprojektowana w taki sposób, że kielich jej płatków wieczorem się zamyka, a rano otwiera.

Buenos Aires to nie wszystko!

Wodospad Iguazu

Wodospad leży na granicy argentyńsko-brazylijskiej. Ma szerokość około 2km i składa się z 275 odrębnych progów skalnych. Największa kaskada wodospadu to Diabelska Gardziel. Woda w tym miejscu spada aż z 82m.

Park Narodowy Los Glaciares
Założony został w 1945r. w argentyńskiej części Patagonii. Znajdują się tam trzy duże lodowce (jeden z największych na świecie Perito Moreno, Upsala i Viedma) i wiele mniejszych. Na terenie parku znajduje się największy na Ziemi (poza obszarami polarnymi) lądolód - Południowy Lądolód Patagoński.

Animowane kino argentyńskie
Twórcą pierwszego pełnometrażowego filmu animowanego był Argentyńczyk, Quirino Cristiani, który w 1917r. wykonał i wydał "El Apostol". W 1931 powstał pierwszy film animowany ze ścieżką dźwiękową, "Peludopolis" również jego autorstwa.

Tango

Ten znany na całym świecie taniec również swoje początki miał w Argentynie - wywodzi się z niższych klas społecznych Buenos Aires. Przez długi czas zakazany był w "wyższych sferach", gdyż uznawano go za nienormalny.

Pato - narodowy sport Argentyny od 1953
Gra ta łączy w sobie elementy polo i koszykówki. Jej nazwa pochodzi od hiszpańskiego słowa "kaczka", ponieważ w pierwotnej wersji, zamiast piłki, do gry używano kaczek.

Minerały Ameryki Południowej.

Buenos dias! Hola!

Dzisiaj chciałybyśmy się pochylić nad zagadnieniem „ogólno-geograficznym”, a mianowicie minerałami Ameryki Południowej. 

 Otóż kontynent ten, o czym niewielu wie, jest bogaty w wyjątkowe minerały. W Brazylii znajdują się złoża największych i najbardziej efektownych ametystów (zabarwiona fioletowo odmiana kwarcu), które tworzą tam rzadkie i niezwykłe formy zwane szczotkami ametystowymi skupiającymi się w geodach.

                                                         

Ametysty wydobywane w Brazylii są ozdobą wielu skarbców i klejnotów koronnych oraz zbiorów mineralogicznych.

Kolejnym minerałem brazylijskim (występującym również w Urugwaju) zasługującym na uwagę jest agat- piękny, układający się w wielobarwne wstęgi kamień półszlachetny tworzący się podczas dawnych procesów zastygania lawy, do której przedostawała się krzemionka odpowiedzialna za powstawanie charakterystycznych pasów.

           

Jego walory artystyczne były i są wykorzystywane w tworzeniu przedmiotów ubarwiających niejedną kolekcję swym niecodziennym wyglądem.

Przejdźmy teraz do mniej znanych, choć równie pięknych minerałów, jakim jest na przykład muskowit- minerał skałotwórczy z grupy mik. Oszlifowany, wykorzystywany był czasem jako szyby okienne zamiast niedostępnego wówczas szkła. Występuje on również w Brazylii.

Następnym minerałem, którego możecie spotkać podczas swej geologicznej wędrówki po Ameryce Południowej jest hübneryt- odmiana wolframitu. Znaleźć go można w Peru i w Boliwii.

Strzeżcie się! Geologiczna podróż przez ten kontynent nie jest wolna od pułapek czyhających na łatwowiernych- możecie paść ofiarą pirytu- minerału naśladującego swoją barwą złoto. Na tym kończy się jednak jego podobieństwo do szlachetnego kruszcu- jest on mało odporny na czynniki zewnętrzne- nawet dotknięcie pirytu palcem może spowodować pojawienie się w ciągu kilku dni rdzy na jego powierzchni. Stosowany jest również jako proszek polerski i zamiast krzesiwa do rozpalania ognia.

Na zakończenie opowiemy jeszcze o obiektach geologicznych, które minerałami nie są. Mowa tu o bursztynie i kopalu- wykorzystywane już od początku ludzkiej cywilizacji do wyrobu pięknych ozdób ciało bezpostaciowe- żywica z rosnących przed milionami lat drzew. W Ameryce Południowej główne złoża kopalu występują w Kolumbii.

Oraz o różach pustyni- nierealnych, abstrakcyjnych formach, które powstają pod wpływem odparowania soli, jest więc to, tak zwany, ewaporat. Znajduje się je na pustyni Naska w Peru.

Mam nadzieję, że artykuł ten przybliżył Wam fascynujący świat minerałów Ameryki Południowej, który zasługuje na poznanie i dalsze zgłębienie. Prezentowane zdjęcia wykonałam niedawno w Muzeum Mineralogicznym w Szklarskiej Porębie i w Kamieniu Pomorskim- jest to dowód na to, że Amerykę Południową można odkrywać również w polskich muzeach.